հեղինակային Archives

Creative Commons. համացանցում հեղինակային իրավունքները պաշտպանելու անվճար և այլընտրանքային մեթոդ

24/04/201114/02/2022

Արդյոք պե՞տք է, որ տեղեկատվությունն ազատ լինի, թե՞ հեղինակը պետք է աչալրջորեն վերահսկի իր ստեղծագործության օգտագործումը: Այս խնդիրը սրվեց հատկապես համացանցի զարգացման հետ, որտեղ տեղեկատվությունը տարածվում է կայծակնային արագությամբ, ընդ որում, ճանապարհին կորցնելով ստեղծագործության իրական հեղնակին:

2001 թվականին ստեղծվեց «Creative Commons» կազմակերպությունը, որը գործող օրենքի շրջանակներում կոչված էր բարեփոխելու հեղինակային իրավունքները` ստեղծագործությունների օրինական օգտագործումն ընդլայնելու համար:

Կազմակերպությունը մշակեց լիցենզիա, որի շնորհիվ հեղինակներն անձամբ կարող են ընտրել, թե իրենց իրավունքների որ մասով են պատրաստ կիսվել:

«Creative Commons» կամ «CC» լիցենզիան հեղինակներին հնարավորություն տվեց թույլատրելու օգտագործել իրենց ստեղծագործությունները` նշելով հեղինակին (թույլատրել կամ արգելել օգտագործումը կոմերցիոն նպատակներով, թույլատրել կամ արգելել փոփոխել տեսանյութի բնօրինակը և այլն):

Այսպիսով, «© All rights reserved» (Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են) լիցենզիայի համար հայտնվել է այլընտրանքային` «CC Some rights reserved» (Որոշ իրավունքներ պաշտպանված են) լիցենզիան: 2002-2009թթ-ին ամբողջ աշխարհում տրամադրվել է 350 միլիոն «CC» լիցենզիա:

Անկեղծ կեղծում. հեղինակի իրավունքը խախտում են, բայց «դա էլ մեր գործն է»

23/04/201114/02/2022

Հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով կամ տեղեկատվության տարածման այլ միջոցներով որևէ ձայնասկավառակի, խտասկավառակի գովազդի ժամանակ պարտադիր տրվում է հետևյալ հավելումը` «գնեք միայն արտոնագրված, հոլոգրաֆիկ նշանով սկավառակները»:

Սա խոսում է այն մասին, որ շուկան լիքն է ոչ արտոնագրված, կամ ինչպես ընդունված է ասել «պիրատական» արտադրանքով, որտեղ հեղինակային իրավունք ասվածն ընդհանրապես չի հիշատակվում:

Այսօր յուրաքանչյուր խանութում, գետնանցումում կարելի է գտնել կամայական սկավառակ`ինչպես տեղական, այնպես էլ արտասահմանյան արտադրության: Իհարկե, խոսքը դրանց ոչ արտոնագրված տարբերակի մասին է, ընդ որում, օրիգինալից մի քանի անգամ մատչելի գնով` 700-1000 դրամով: Դրանց հեղինակները` «պիրատները», իրենց արարքը արդարացնում են նրանով, որ արտադրանքի ոչ օրիգինալ տարբերակն ավելի մատչելի և հասանելի է քաղաքացու գրպանին, իսկ սկավառակի հեղինակի իրավունքներն իրենց քիչ են հուզում:

2011 թ-ի մարտի 1-ից ուժի մեջ է մտել «Հսկիչ նշանների (դրոշմապիտակների) միջոցով տեսաձայնային մագնիսական կրիչների պարտադիր դրոշմավորման մասին» ՀՀ օրենքը, որի լիարժեք կիրառման դեպքում «պիրատական» սարդոստայնը հօդս կցնդի և խանութներում կվաճառվեն միայն արտոնագրված, հոլոգրաֆիկ նշանով սկավառակներ, իսկ հեղինակների իրավունքները պաշտպանված կլինեն:

Օրինախախտության շղթա. ինպե՞ս կասեցնել հեղինակային իրավունքի խախտումները

23/04/201114/02/2022

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի որոշմամբ ապրիլի 23-ը Գրքի և հեղինակային իրավունքի միջազգային օրն է: Արդեն երեք տարի է` Հայաստանի մշակույթի նախարարությունը ևս միացել է օրվա խորհրդին և պարբերաբար նախաձեռնում է այդ օրվան նվիրված միջոցառումների շարք, որոնք միտված են գրքի տարածմանը և հեղինակային իրավունքների իրազեկման բարձրացմանը: Այս տարի միջոցառումների շարքը սկսվել է ապրիլի 21-ից և շարունակվելու է մինչև ապրիլի 26-ը:

Թե ինչ ազդեցություն են ունեցել նման միջոցառումները հանրության շրջանում առայժմ ուսումնասիրված չէ, բայց համաձայն մասնագետների գնահատականի այսօր Հայաստանում հեղինակային իրավունքի ոտնահարման ցուցանիշը 90 տոկոսից ավելի է:

Ընդ որում`խախտումներն առկա են գրեթե բոլոր ասպարեզներում. չկա մի ոլորտ, որի մասին խոսելիս կարելի է բացառել «պիրատության» դեպքերը: Թերևս, այդ առումով «ամենամաքուրը» թատրոններն են, որտեղ եթե որևէ ժամանակակից գործ է բեմադրվում, վարձատրվում են ստեղծագործական խմբի բոլոր անդամները` սցենարի հեղինակը, ռեժիսորը, կոմպոզիտորը, օպերատորը, պրոդյուսերը (եթե հեղինակի մահից անցել է 70 տարի, հեղինակային իրավունքի մասին օրենքն իր ուժը կորցնում է):